Afazi Edinilmiş Dil Bozuklukları

Afazi, yaşamın herhangi bir evresinde bireyin başına gelen kafa travması (trafik kazası, çarpma, düşme vb.), inmeye (iskemik, hemorajik) bağlı olarak ortaya çıkan bozukluklardır. Konuşma ve dil alanları beynin sol hemisferine yerleşimlidir. Bu bölgede yaşanan inme durumunda beyin yeteri kadar beslenememektedir. Olay sonrası dil becerileri etkilendiği için edinilmiş olarak ifade edilmektedir. Sadece ifade edici dil becerileri değil bunu yanı sıra okuma, yazma da etkilenebilmektedir.

Afazi, dilin içeriği veya anlamında, dil yapısı veya biçiminde, dil kullanımı veya işlevinde ve dil için gerekli bilişsel yetilerde (tanıma, anlama, bellek ve düşünme) gerileme ve bozulmayla açıklanmakta; bu bozukluk, dinleme, konuşma, okuma ve yazma -her birindeki hasarın eşit olması gerekmeden- işlevlerinde ortaya çıkmaktadır (Chapey, 1994).

Afazili bireylerde özellikle sözcük bulma ve adlandırma, sözel akıcılık, işitsel anlama, tekrarlama, dilbilgisi, okuma ve yazma gibi dil alanlarında çeşitli bozukluklar görülmektedir (Damasio, 1998).

Afazi Nedenleri Nedir?

Çoğu zaman bu hasarın nedeni inmedir. İnme beyine kan akımını sağlayan damarlardan birinin aniden kan pıhtısı ile tıkanmasıyla beyni besleyen kan akımının yavaşlaması ya da durması sonucunda meydana gelir. Afaziye neden olan beyin hasarının diğer nedenleri arasında kafaya alınan şiddetli darbeler, beyin tümörleri ve kanamalar yer almaktadır.

Kimlerde Görülmekte?

Çocuklar da dahil olmak üzere afazi herkeste görülme olasılığı var. Ancak, daha çok orta ve ileri yaşlarda daha sık görülen bir bozukluktur. Kadınlarda ve erkeklerde afaziden etkilenme oranı aynıdır.

Afazide Sınıflandırma

Tutuk Afazi; türleri konuşma akıcılığı etkilenmiş fakat anlama nispeten korunmuş bir sınıflandırmadır. Bu tür afazilerde konuşma oldukça yavaş ve tutuk, telgrafik konuşma şeklinde ve dilbilgisizdir. Konuşma prozodisi oldukça etkilenmiş durumdadır. Bu afazi türlerinde Broca, transkortikal motor ve global (total) afazi yer almaktadır.

Broca afazisinde bozuk artikülasyon, oldukça azaltılmış, yavaş ve tereddütlü konuşma ile karakterizedir. Anlama, üretime göre belirgin bir şekilde daha iyidir (Yule, 2010).

Transkortikal Motor Afazide konuşma üretimi Broca afazisine göre daha akıcı ve tekrarlaması daha iyi durumdadır. Bununla birlikte okuduğunu ve işittiğini anlama korunmuştur.

Global (Total) Afazide dilin tüm modaliteleri etkilenmiştir. Konuşma üretimi oldukça sınırlıdır. İletişim kurmak 9 adına aynı sözcükle konuşmayı sürdürmektedirler. İşitsel anlama sınırlı sayıda sözcükle sağlanmakla birlikte otomatik konuşma korunmuştur (Damasio, 1992).

Akıcı Afazi

Akıcı afazilerde;

• konuşma akıcılığı,
• dilbilgisel yapıların kullanımı,
• tümce uzunluğu ve
• prozodisi korunmuştur.

Fakat bu tür afazilerde işitsel ve yazılı girdilerin anlamlandırılmasında sorun yaşamaktadırlar. Konuşmaları akıcı fakat parafaziktir. Bu tür hastalar düzgün tümceler üretirler fakat tümceleri içerik olarak anlamsızdır. Akıcı afazi türleri arasında;

• Wernicke afazisi,
• kondüksiyon (iletim) afazi,
• anomik afazi ve transkortikal sensoriyel (duyusal) afazi bulunmaktadır.

Wernicke afazili bireyler, tümceleri düzgün bir şekilde tekrar etmede, fonemleri bir araya getirmede ve nesneleri adlandırmada güçlük çekmektedirler. Konuşma akıcılıkları normal veya normal oranlardan biraz daha hızlı olmakla birlikte sözcük ve fonem seçimindeki hatalardan dolayı konuşmanın içeriği anlamsızdır.

Kondüksiyon (İletim) Afazisine sahip bireylerin anlamaları oldukça iyidir fakat sözcükleri tekrar etmede oldukça problem yaşamaktadırlar.

Transkortikal Sensoriyel (Duysal) Afazisinde klinik tablo Wernicke afazisine benzer şekilde seyir etmektedir. Özellikleri belirgin parafazi ve anomi ile birlikte konuşma akıcı fakat anlaşılmaz, anlama ve obje isimlendirmede azalma ve normal tekrarlama yeteneği ile karakterizedir (Karaman, 2000).

Anomik afazi sekel olarak adlandırmanın bozulduğu afazi türüdür. Afaziler arasında en hafif olan tür olmakla birlikte diğer afazilerin iyileşmesi aşamasında sekel olarak da kalabilmektedir. Bu afazi türünde birey kelime bulma güçlüğü çekmektedir.

Motor Konuşma Bozukluklarıyla ilgili yazımızı okumak için buraya tıklayınız.

Afazi Tanısı

Nörologlar inmeyi tanılayan ve tedavisini yapan doktorlardır. Dil ve Konuşma Terapistleri (DKT) ise, afaziyi tanılayıp afazinin şiddetini ve tipini belirlemek amacıyla ayrıntılı bir değerlendirme ve terapi sürecini başlatan meslek elemanıdır. Dolayısı ile, değerlendirme süreci müdahale süreci için de oldukça önemlidir. Değerlendirmeden elde edilen bulgular terapi hedeflerini belirler.

Dil ve konuşma terapisti değerlendirme sürecinde bireyin işitsel anlama, spontane konuşma, tekrarlama, adlandırma, okuma-yazma gibi iletişim-dil-konuşma ile ilgili becerilerine ek vakanın ailesinden inmeye neden olan kronik hastalıklar, bireyin önceki ve şimdiki hayatı, boş zaman aktiviteleri, duygu durum değişiklikleri, yaşam kalitesi, bilişsel durumu ve diğer bireylerle iletişimi gibi konularda bilgi alarak kapsamlı bir değerlendirme gerçekleştirir.

Afazi İyileşir mi?

Bazı vakalarda kişiye müdahale edilmeden afazi iyileşir. Ancak çoğu vaka için dil becerilerinin eskiye dönmesi bu kadar hızlı ya da tamamen olmamaktadır. Afazili birçok kişi birkaç günden bir aya kadar bazı dil becerilerinde geri dönüşün olduğu kısmi spontane iyileşme yaşarken, bazı kişilerde afazi kalıcı olabilmektedir. Bu gibi durumlarda dil ve konuşma terapisi afazili kişiye yardımcı olmaktadır.

Afazi Terapisi

Afazi terapisi, afazili birey ve ailesi tarafından belirlenen işlevsel ihtiyaçlar da dahil olmak üzere, değerlendirme sonrasında terapistin belirlediği spesifik dil alanlarını ele alan, kanıta dayalı bir terapi yaklaşımı seçilerek bireyselleştirilir.

Terapide amaç;

1. dil becerilerini mümkün olduğu kadar yeniden oluşturmak,
2. vakaya diğer iletişim kurma yöntemlerini öğretmek,
3. mevcut dil becerilerini kullanması için motive etmek,
4. afazili bireylerin iletişim becerilerini geliştirmektir.

Terapilere ailenin ve çevrenin katılımı da afazi terapisinin sürecini etkileyen önemli bir bileşendir.

Yazılarımıza göz atmak için buraya tıklayınız.

“Geçmişte başınıza ne gelirse gelsin, siz geçmişiniz değilsiniz. Siz, geçmişten topladığınız becerilere ve kaynaklara sahipsiniz. Ve bu da, tüm değişimin temelini oluşturuyor.”

Jordan Belfort