Otizm Belirtileri

  • Sosyal iletişimde bozukluklar; yaşıtlarıyla oyun oynamamak, oyuncakları işlevi dışında oynamama, yalnız kalma isteği, çevreye karşı ilgisizlik
  • Dil ve ilişkili bilişsel becerilerdeki bozukluklar; sınırlı sözcük dağarcığı, isteklerini iletirken işaret dili kullanımı, ben/sen edatlarının yanlış kullanımı, iletişime karşı ilgisizlik/isteksizlik
  • Davranışsal ve duygusal bozukluklar; tekrarlayıcı hareketler (dönme, el çırpma vb.), ışık, ses, harekete aşırı duyarlılık, değişime açık olmama, değişim durumunda öfke hali.

Bu temel özellikler, dil ediniminin gelişim düzeyinden ve bozukluğun şiddet düzeyinden önemli ölçüde etkilenir. Bu temel özelliklere ek olarak, duyusal zorluklar ve beslenme zorlukları da görülebilir.

Otizm Spektrum Bozukluğu Nedir?

Otizm spektrum bozukluğu (OSB); sosyal iletişim ve etkileşimdeki yetersizlikler, sınırlı/yinelenen davranış örüntüleri, aynılıkta ısrarcılık, rutinlere bağlılık ve duyusal uyaranlara aşırı duyarlılık ya da duyarsızlıkla kendini gösteren ve belirtileri yoğun olarak bebekliğin ilk üç yılı içerisinde ortaya çıkan bir nörogelişimsel bozukluktur. Otizm spektrum bozukluğu için kullanım kolaylığı nedeniyle zaman zaman otizm terimi kullanılmaktadır. 

Otizmden mi Şüpheleniyorsunuz? Teste Katıl →

Atipik Otizm Nedir?

Atipik otizm teşhisi, otizme ait özelliklerin çoğunu paylaşan, ancak üç zorluğu da taşımayan veya otistik spektrum bozukluğu (OSB) teşhisi konulamayacak kadar küçük olan bir çocuğa konur .

Atipik Otizm Belirtileri Nelerdir?

  • Sözsüz ve sözlü iletişimi anlama ve kullanma
  • sosyal davranışı anlamak
  • Esnek düşünme ve davranma – ki bu kısıtlı, takıntılı veya tekrarlayan faaliyetlerde gösterilebilir.

Deneyimlerimize göre, atipik otizmli çocuklar otizmli çocuklarınkine çok benzer zorluklar gösteriyorlar. Bu, iletişim güçlüklerini, sözlü olmayan iletişimi anlama, sosyal sınırları, rutini tercih etmeyi ve duyusal bilgiyi işlemedeki zorlukları içerebilir. Tipik olarak, atipik otizmli çocuklar, otizmli çocuklarla aynı terapilerden ve destekten yararlanır. Atipik otizm tipik olarak özel bir eğitim ihtiyacı olarak kabul edilir.

Atipik otizm bir spektrum bozukluğu olduğundan, bazı durumlarda ek desteği yeterli olabilirken, diğerlerinde bir Eğitim, Sağlık ve Bakım Planı gerekli olacaktır. Gerekli destek düzeyini belirlemek için çocuğun ihtiyaçlarının etkisinin dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi gerekir ve özel eğitim ihtiyaçları konusunda tavsiye alınmalıdır.

Otizm Belirtileri

  • Tekrarlayan oyun veya sözlü ifade (ekolali)
  • Belirli faaliyetler, fikirler veya kavramlar üzerinde bir takıntı
  • Yeni deneyimlere katılma veya rutinleri bozma konusunda isteksizlik
  • Özellikle sarılma veya sarılma gibi belirli etkileşim biçimlerinden kaçınma
  • Göz temasından kaçınmak ve konuşmaya katılmanın zor olması
  • Birinin işaret ettiği yere bakmamak gibi sözlü veya fiziksel ipuçlarını kaçırma
  • Başkalarının duygularını anlamakta veya genel olarak duygular hakkında konuşmakta zorluk çekme
  • Sosyalleşme isteksizliği veya izolasyon tercihi
  • İhtiyaçlarını veya isteklerini ifade etmede sorun
  • Belirli görüntülere, seslere, dokulara veya kokulara karşı beklenmeyen tepkiler
  • Beklenmedik tetikleyicilerle öfke nöbetleri veya patlayıcı saldırganlık
  • Otizmli bazı çocuklar, öğrenme güçlüğü veya başka bir davranış bozukluğu biçimine sahip gibi görünebilir. Gastrointestinal (GI) rahatsızlık , uyku sorunu veya nöbetler gibi birlikte ortaya çıkan tıbbi zorluklar da yaşayabilirler. Otizmli birçok bireyde anksiyete, depresyon veya dikkat eksikliği bozukluğu gibi zihinsel sağlık bozuklukları da olabilir.

Yukarıdaki davranış işaretlerinden herhangi birinin, bir çocuğun dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olması gibi, otizmden başka bir şeyle ilişkili olması da mümkündür. Bu olasılık, çocuğun hayatındaki kişileri, ebeveynlere ve diğerlerine ihtiyaçlarını en iyi nasıl karşılayabilecekleri konusunda tavsiyelerde bulunabilecek bir profesyonelden tanısal değerlendirme almaya teşvik etmelidir.

Bebeklerde ve Çocuklarda Otizm Belirtileri

Otizm belirtileri, çocuğun gelişim dönemine göre farklılık gösterebilir ve erken yaşlarda fark edilmesi tedavi sürecinin etkinliğini artırır. İşte yaşlara göre öne çıkan otizm belirtileri:

Bebeklik Dönemi (0-1 Yaş)

  • Göz teması kurmama,
  • Babıldama gibi iletişim davranışlarının azlığı ya da yokluğu,
  • Beslenme sırasında bakım verenle etkileşim kurmama,
  • Sosyal gülümseme eksikliği,
  • Dokunma ya da diğer uyaranlara aşırı ya da yetersiz tepkiler.

Erken Çocukluk Dönemi (1-3 Yaş)

  • İsmine tepki vermeme,
  • Dil gelişiminde gecikme veya gerileme,
  • Dönen cisimlere aşırı ilgi,
  • Taklit yapmama veya sembolik oyun kuramama,
  • Parmak ucunda yürüme,
  • Tekrarlayan oyun ve davranışlar (örneğin, aynı hareketleri sıkça tekrar etmek).

Okul Öncesi Dönem (3-6 Yaş)

  • Duyguları anlamada ve ifade etmede zorluk,
  • Yaşıtlarıyla oynama yerine yalnız oyun tercih etme,
  • Rutinlere aşırı bağlılık ve değişikliklere tepki gösterme,
  • Kısıtlı ilgi alanları.

Otizmin belirtileri genellikle 18-24 ay arasında daha belirgin hale gelir ve en sık başvuru sebebi dil gelişimindeki gecikmelerdir. Erken teşhis ve müdahale (örneğin, Uygulamalı Davranış Analizi, konuşma terapisi ve duyu bütünleme(ergoterapi)) çocuğun yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir. Ebeveynlerin ve uzmanların iş birliği bu süreçte kritik önem taşır.

Küçük çocuklarda otizm belirtileri şunları içerir:

  • ismine cevap vermeme
  • göz temasından kaçınma
  • onlara gülümsediğinde gülümsememek
  • belli bir tat, koku veya sesten hoşlanmazlarsa öfke, ağlama, vurma gibi tepkiler verme
  • ellerini çırpmak, parmaklarını sallamak veya vücutlarını sallamak gibi tekrarlayan hareketler
  • diğer çocuklar kadar konuşmamak
  • aynı cümleleri tekrarlama

Daha büyük çocuklarda otizm belirtileri şunları içerir:

  • başkalarının ne düşündüğünü veya hissettiğini anlamıyor gibi görünüyor
  • nasıl hissettiklerini söylemek zordur
  • katı bir günlük rutini sever ve değişirse tepki veriri
  • belirli konulara veya faaliyetlere çok yoğun bir ilgi duymak
  • onlardan bir şey yapmaları istendiğinde tepkisel davranma
  • arkadaş edinmede zorluk veya kendi başına olmayı tercih etme
  • deyimleri, mecazları – örneğin, “şeytanın bacağını kırmak” gibi ifadeleri anlamayabilirler.

Yetişkinlerde Otizm Belirtileri

Yetişkinlerdeki otizm belirtileri, çocuklardakinden farklı şekilde ortaya çıkabilir ve birçok yetişkin yıllar içinde bu belirtilerle yaşamayı öğrenmiştir.

Otizm spektrum bozukluğu (OSB) bunlardan biridir. Çoğu durumda, otizm spektrum bozukluğu olan insanlar çocuklukta, genellikle 18 ayda tanı alabilirler. Bununla birlikte, bazı otistik yetişkinler, semptomları daha şiddetli olsa bile çocuklukta teşhis edilmez.

Otistik insanlar iletişim ve sosyal etkileşimin bazı yönlerini zorlayıcı bulabilirler. İnsanlarla ilişki kurmakta ve duygularını anlamakta zorluk çekebilirler. Otistik yetişkinlerin de esnek olmayan düşünce kalıpları ve davranışları olabilir ve tekrarlayan eylemler gerçekleştirebilir.

Yetişkinlerde OSB’nin yaygın belirtileri ve semptomları

  • konuşma yapmakta zorluk
  • yakın arkadaşlıklar kurma veya sürdürme zorluğu
  • göz teması sırasında rahatsızlık
  • duyguları düzenleme ile ilgili zorluklar
  • belirli bir konuya aşırı ilgi
  • aynı konu veya konular hakkında sık monologlar
  • başkalarını rahatsız etmeyen seslere veya kokulara karşı aşırı duyarlılık
  • tekrarlayan boğaz temizleme gibi istemsiz sesler
  • mecaz veya deyimleri anlamada zorluk
  • konuşurken bükülme eksikliği
  • sadece birkaç aktiviteye sınırlı ilgi
  • yalnız aktiviteler için tercih
  • başkalarının duygularını okuma sorunları
  • yüz ifadelerini ve beden dilini anlamada sorun
  • günlük rutinlere güvenme ve değişimle başa çıkma zorluğu
  • tekrarlayan davranışlar
  • sosyal kaygı
  • öğeleri belirli bir sıraya göre düzenleme ihtiyacı

Otizm spektrum bozukluğu olan insanlar genellikle yukarıdaki tüm belirti ve semptomlara sahip olmazlar ve listede olmayan başka belirtiler de yaşayabilirler.

OSB ile dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ( DEHB ) gibi diğer bozukluklar arasında bazı benzerlikler olabilir , ancak OSB’nin belirti ve semptomları kişiden kişiye değişir.

Ayrıca, belirtiler cinsiyetler arasında farklılık gösterebilir. Bazı insanlar , semptomları daha belirsiz ve maskeli olabileceğinden, sosyal durumlarla diğerlerinden daha iyi başa çıkabilir gibi görünebilir . Sonuç olarak, OSB’yi teşhis etmek daha zor olabilir.

Otizm Benzeri Belirtiler

Otizm ile karıştırılabilecek durumlar:

Konuşma gecikmesi, işitme sorunları veya diğer gelişimsel gecikmeler: Gelişimsel gecikmeler , çocuğunuzun doktorların kendi yaşlarındaki çocuklardan yapmasını beklediği şeyleri yapmamasıdır. Bunlar dil, konuşma veya işitme sorunlarını içerebilir. İnce motor sorunları, sosyal etkileşimle ilgili sorunlar ve bozulmuş düşünme becerileri de olabilir. Otizmli çocuklarda gelişimsel gecikmeler olabilirken, bu gecikmelerin kurşun zehirlenmesi veya Down sendromu gibi başka nedenleri olabilir ve hatta bilinen bir nedeni olmayabilir.

Kısıtlanlı ilgi alanları; Otizmli çocuklar bazen haritalar veya tavan vantilatörleri gibi belirli etkinliklere veya materyallere çok ilgi duyarlar. İlgileri takıntılı bile görünebilir. Ancak bu mutlaka otizmli oldukları anlamına gelmez. Eğer yaparlarsa, sosyal etkileşimlerde sorun gibi başka semptomları da olur.

Erken okuma veya yüksek zeka; erken yaşta okuyabilen veya diğer yüksek zeka belirtileri gösteren çocuklara bazen otizm teşhisi konur. Bu özellikle hiperleksi olan çocuklar için geçerli olabilir. Bu, bir çocuk çok erken okuduğunda veya diğer yüksek zeka belirtileri gösterdiğinde, ancak başkalarıyla iletişim kurmakta da sorun yaşayabilir.

Duyusal veya duyusal işleme sorunları: Bazı çocuklar ışığa, sese veya dokunmaya karşı çok hassastır. Sarılmak veya yüksek sesler duymak gibi şeyler onları üzebilir veya iletişimlerini kesmelerine neden olabilir. Otizmli bir çocuk da bunu yapabilir, ancak konuşma gecikmeleri gibi başka otizm belirtileri de olabilir.

Psikolojik bozukluklar: Bunlar takıntılı davranışlara, konuşma ve iletişim sorunlarına ve otizm gibi görünen ama olmayan diğer sorunlara neden olabilir.

Otizm belirtileri gösteren bozukluklar

  • Çekingen kişilik bozukluğu
  • Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
  • Reaktif bağlanma bozukluğu
  • Sosyal (pragmatik) iletişim bozukluğu
  • Nadiren çocuklarda görülen şizofreni

Otizm Tanısını Kim Koyar?

Tanı koyabilecek kişiler, yalnızca konunun uzmanı olan doktorlardır. Türkiye de otizm tanısı koyabilecek uzmanlar çocuk psikiyatristleri ve çocuk nörologlarıdır.

Otizm Müdahale Programı

Tanılama sürecinden sonra bireye çok yönlü bir müdahale programı hazırlanması, bireyin ihtiyacının belirlenmesi için değerlendirmeler her disiplinden birer uzman tarafından yapılmalıdır. Ardından müdahalenin niteliği, yoğunluğu ve sıklığı belirlenerek programa başlanılmalıdır. Çocuğunuzun müdahaleye ihtiyaç duyduğunu düşünüyorsanız, aklınıza takılan sorular olursa bizimle iletişime geçebilirsiniz. 

Tohum Otizm Vakıf’ını incelemek için buraya tıklayın.

“Her zaman yapamadığım şeyi yapıyorum, onun nasıl yapılacağını öğrenmem için.”

Pablo Picasso